Askeri harcamalar 2,5 trilyona ulaştı

Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü (SIPRI), 2023 yılındaki küresel askeri harcamaların yeni bir rekor kırarak, yaklaşık 2,5 trilyona ulaştığını açıkladı.

SIPRI tarafından bugün yayınlanan yeni verilere göre ABD, Çin ve Rusya askeri harcamalarını en çok artıran ülkeler.

SIPRI’nin açıkladığı rakamlara göre, askeri harcamalar dünya genelinde üst üste dokuz yıl artarak, tüm zamanların en yüksek seviyesi 2 trilyon 443 milyar dolara yükseldi.

2009’dan bu yana ilk kez, SIPRI’nin tanımladığı “beş coğrafi bölgenin” tamamında askeri harcamalar arttı.

Özellikle Avrupa, Asya, Okyanusya ve Ortadoğu’da büyük artışlar kaydedildi.

SIPRI Askeri Harcama ve Silah Üretim Programı Kıdemli Araştırmacısı Nan Tian, “Askeri harcamalardaki benzeri görülmemiş artış, barış ve güvenlikteki küresel bozulmaya doğrudan bir tepkidir. Devletler askeri güce öncelik veriyor” dedi.

Ancak Tian, “giderek istikrarsızlaşan jeopolitik ve güvenlik endişelerinin yaşandığı ortamda, devletlerin kendilerini bir etki-tepki sarmalına girme riskiyle karşı karşıya bıraktığı” uyarısında da bulundu.

Ukrayna ve Rusya açığı kapatıyor

Rusya’nın askeri harcamaları 2023’te yüzde 24 artarak tahmini 109 milyar dolara ulaştı.

Bu, Rusya’nın Kırım’ı ilhak ettiği 2014 yılından bu yana yüzde 57’lik bir artışa işaret ediyor.

2023’te Rusya’nın askeri harcaması, hükümetin toplam harcamasının yüzde 16’sını oluşturuyordu.

Ukrayna, yüzde 51’lik artışıyla 64,8 milyar dolara ulaştırken 2023’te en fazla harcama yapan sekizinci ülke oldu. Bu, Ukrayna’ya yüzde 37’lik bir askeri yük getirerek, toplam devlet harcamalarının yüzde 58’ini oluşturdu.

Ukrayna’nın 2023’teki askeri harcaması, Rusya’nın yüzde 59’u kadardı.

Ancak Ukrayna, yıl içinde 25,4 milyar doları ABD’den olmak üzere en az 35 milyar dolarlık askeri yardım aldı.

Bu yardım ve Ukrayna’nın kendi askeri harcamaları birleştirildiğinde Rusya’nın harcamalarının yaklaşık yüzde 91’ine eşdeğer seviyeye ulaştı.

ABD hâlâ en çok harcama yapan ülke

SIPRI rakamlarına göre, NATO’ya üye 31 ülke, 2023 yılında 1 trilyon 341 milyar dolar savunma yatırımına ulaştı. Bu sayı dünyadaki askeri harcamaların yüzde 55’ine denk geliyor.

ABD’nin askeri harcamaları 2023’te yüzde 2,3 artarak 916 milyar dolara ulaştı. ABD’nin savunma yatırımı, NATO’nun toplam askeri harcamasının yüzde 68’ini temsil ediyor. Ukrayna savaşının NATO’nun sınırlarına dayanmasıyla birlikte, 2023’te Avrupalı NATO üyelerinin çoğu askeri harcamalarını arttırdı.

NATO üyesi Avrupalı devletler, tüm üyeler arasındaki toplam payını yüzde 28’e yükselterek, son on yılın en yüksek askeri harcama miktarına ulaştı. Geriye kalan yüzde 4’lük kısım ise Kanada ve Türkiye’den geldi.

SIPRI’nin Askeri Harcamalar ve Silah Üretim Programı Araştırmacısı Lorenzo Scarazzato, “Avrupalı NATO ülkeleri için Ukrayna’da son iki yıldır yaşanan savaş, güvenlik görünümünü temelden değiştirdi. Tehdit algılarındaki bu değişim, GSYH’nin artan payının askeri harcamalara yönlendirilmesinde kendini gösteriyor. NATO’nun yüzde 2’lik hedefi ulaşılacak bir eşik olmaktan ziyade, giderek bir alt seviye olarak görülmeye başlandı” diye değerlendirdi.

NATO üyelerinin resmi olarak GSYİH’larının yüzde 2’sini askeri yatırımlara harcamayı taahhüt etmesinden on yıl sonra 2023’te, 31 NATO üyesinden 11’i bu seviyeye ulaştı ya da üzerine çıktı.

Askeri harcamaların en az yüzde 20’sinin “ekipman harcamasına” yönlendirilmesi hedefine de 2014 yılında yedi üye ulaşırken, 2023’te ülke sayısı 28’e yükseldi.

Çin’in artan askeri harcamaları

Dünyanın en büyük ikinci askeri harcama yapan ülkesi Çin, 2023’te askeri harcamalar için yaklaşık 296 milyar dolar ayırdı.

Harcama 2022’ye göre yüzde 6 artış gösterirken, Çin askeri harcamalarını art arda 29’uncu kez artırdı.

Çin, Asya ve Okyanusya bölgesindeki toplam askeri harcamaların yarısını oluşturuyor.

Öte yandan, Çin’in birçok komşusu kendi harcama artışlarını Çin’in artan askeri harcamalarına bağladı. Japonya 2023’te ordusuna 50,2 milyar dolar ayırdı; bu, 2022’ye göre yüzde 11 daha fazla bütçe ayırması anlamına geliyor.

Tayvan’ın askeri harcamaları da 2023’te yüzde 11 artarak 16,6 milyar dolara ulaştı.

SIPRI’nin Askeri Harcama ve Silah Üretim Programı Araştırmacısı Xiao Liang, “Çin, artan askeri bütçesinin çoğunu ordusunun savaşa hazırlığını artırmaya ayırıyor. Bu, Japonya, Tayvan ve diğer hükümetlerin askeri yeteneklerini önemli ölçüde artırmalarına yol açtı; bu eğilim önümüzdeki yıllarda daha da hızlanacak” dedi.

2023’te Hindistan ABD, Rusya ve Çin’den sonra, en fazla askeri harcama yapan dördüncü ülke oldu.

Yeni Delhi hükümeti, 83,6 milyar dolar ile askeri harcamaları 2022’ye göre yüzde 4,2 oranında artırdı.

Türkiye 15,8 milyar dolar harcadı

Filistin -İsrail ve İran-İsrail gerginliklerinin tırmandığı Ortadoğu’da tahmini askeri harcamalar 2023’te yüzde 9 artarak 200 milyar dolara yükseldi.

Bu, bölgede son on yılda görülen en yüksek yıllık büyüme oranı olarak kaydedildi.

Bölgede en fazla askeri harcamayı sırasıyla Suudi Arabistan, İsrail ve Türkiye yaptı.

Türkiye’nin 2014-2023 döneminde askeri harcamalarının yüzde 59 arttığına işaret edildi.

Buna göre, Türkiye, 2023’deki askeri harcamalarını bir önceki yıla göre yüzde 37 arttırarak 15,8 milyar dolar askeri harcama yaptı.

İsrail’in askeri harcamaları 2023’te yüzde 24 artarak 27,5 milyar dolara ulaştı.

Harcamalardaki artış esas olarak, Hamas’ın İsrail’in güneyine yaptığı saldırıya yanıt olarak İsrail’in Gazze’deki geniş çaplı saldırısından kaynaklandı.

İran, 2023’te 10,3 milyar dolarla Ortadoğu’nun en fazla askeri harcama yapan dördüncü ülkesi oldu.

SIPRI verilerine göre, Devrim Muhafızları Ordusu’na ayrılan askeri harcamaların bütçedeki payı 2019-2023 yılları arasında yüzde 27’den yüzde 37’ye çıktı.

Orta Amerika ve organize suçla mücadele

Savaşlardan uzak olsa da, narkotik çetelerle ve suç örgütleriyle savaşan Orta ve Latin Amerika ülkelerinde de askeri harcamalar rekor artış gösterdi.

Orta Amerika ve Karayipler’de 2023’te askeri harcamalar 2014’e göre yüzde 54 yükseldi. Artan suç seviyeleri, alt bölgedeki birçok ülkede suç çetelerine karşı askeri güç kullanımının artmasına yol açtı.

Dominik Cumhuriyeti’nin askeri harcamaları, komşu Haiti’dekiçete şiddetine tepki olarak 2023’te yüzde 14 arttı.

Meksika’da askeri harcamalar 2014’e göre yüzde 55 artışla (ancak 2022’ye göre yüzde 1,5 düşüşle) 2023’te 11,8 milyar dolara ulaştı. Suç faaliyetlerini engellemek için kullanılan militarize bir güç olan Guardia Nacional’a (Ulusal Muhafızlar) yapılan tahsisler, Meksika’nın toplam askeri harcamalarının yüzde 11’ini oluşturdu.

Uzman Diego Lopes da Silva, bu bölge hakkında da, “Hükümetler sorunu geleneksel yöntemlerle çözemedikleri veya acil ve şiddet içeren yanıtları tercih ettikleri için, çete şiddetini bastırmak için ordunun kullanılması bölgede yıllardır büyüyen bir eğilim olmuştur” dedi. (VOA)